Komunikacja jest nieodłącznym elementem naszego życia. Często jednak utożsamiamy komunikację z mową, zakładając, że jedno jest równoznaczne drugiemu. Czy mowa zawsze jest pełnoprawną formą komunikacji? Warto przyjrzeć się tej kwestii i zastanowić dlaczego nie możemy ograniczać się tylko do wyzwań związanych z samym mówieniem i powtarzaniem słów.
Mowa jest niewątpliwie jednym z najważniejszych narzędzi komunikacyjnych człowieka, umożliwia przekazywanie myśli, uczuć i informacji. Jest to proces, w którym dźwięki wypowiadane przez narządy mowy mają określone znaczenie i są rozumiane przez odbiorcę. Jednak komunikacja to znacznie szersze pojęcie, pojawia się dużo wcześniej niż mowa i obejmuje:
- gestykulację
- mimikę
- nawiązywanie wspólnego pola uwagi
- umiejętność rozumienia kontekstu i sytuacji społecznych
Dziecko w pierwszych miesiącach życia nie posługuję się jeszcze mową, zna jednak cały repertuar komunikatów za pomocą których wyraża swoje intencje – począwszy od płaczu przez krzyk, wyciąganie rąk w kierunku rodzica, uśmiech, zdziwienie, strach etc.
Wszyscy znamy również sytuacje, kiedy jedno spojrzenie może wyrazić więcej niż tysiące słów 😊
To właśnie jest INTENCJA KOMUNIKACYJNA. Bez intencji nie ma komunikacji. Słowa wypowiadane bez chęci podzielenia się informacją z drugą osobą jak np. echolalie lub dźwięki wypowiadane w charakterze stymulacji, nie są komunikacją i najczęściej nie są skierowane do odbiorcy.
Podobnie jest z gestami – gest sięgania ręką nie zawiera intencji komunikacyjnej, w odróżnieniu od gestu wskazywania palcem, który taką intencję posiada. Kiedy dziecko wskazuje palcem na przedmiot, dzieli się z dorosłym uwagą, intencją komunikacyjną „zobacz” lub „daj mi”. Kiedy dziecko sięga po przedmiot całą ręką nie dzieli się uwagą, nie przekazuje dorosłemu intencji, chce po prostu samodzielnie dosięgnąć przedmiotu. Bądźmy zatem uważni w odczytywaniu i rozróżnianiu tych niewerbalnych komunikatów, są one bowiem bazą i trampoliną do upragnionej mowy.
Jeżeli zatem dziecko ma trudności z mową koniecznie przyjrzyj się jego bazowym umiejętnościom komunikacyjnym.
Zaobserwuj czy :
- potrafi za pomocą gestu, spojrzenia, mimiki wyrazić komunikat i intencję?
- wchodzi w aktywności z osobami i jak długo w nich pozostaje?
- nawiązuje wspólne pole uwagi? I trójkąt uwagi?
- reaguje na proponowane aktywności i w jaki sposób to robi?
- w jakie rodzaje aktywności się angażuje?
- bawi się funkcjonalnie i symbolicznie czy tylko stymulująco?
- inicjuje interakcje?
- Czy w ogóle reaguje na mowę i czy zna jej moc?
Planując proces terapeutyczny pamiętajmy, że wyzwania związane z mówieniem nie mogą być wyizolowane z procesu komunikacji i traktowane osobno. Mowa wynika bowiem z wszystkich pozostałych umiejętności komunikacyjnych. I chociaż sama nauka mówienia i powtarzania słów jest istotnym etapem w rozwoju komunikacji, nie można ograniczać działań terapeutycznych jedynie do tego aspektu.
