Nawiązując do artykułu „ Co ma ręka do gadania” postaram się rozwinąć temat wskazywania palcem i roli jaką odgrywa ta umiejętność w procesie komunikacji.
Już w 9 miesiącu życia dziecko zaczyna świadomie używać palca wskazującego w celach komunikacyjnych. Najczęściej wskazuje na przedmioty, które chce dostać. Początkowo może pokazywać całą rączką. Później wyodrębnia palec wskazujący. Proces wskazywania palcem jest złożony i kształtuje się w okresie 9-15 miesiąca życia.
UWAGA!! Wskazywanie jest czymś innym niż sięganie i samodzielne ściąganie przedmiotów!!! Wskazywanie ma intencję komunikacyjną wobec drugiego człowieka. Sięganie nie ma intencji komunikacyjnej.
3 etapy rozwoju wskazywania palcem:
1. wskazywanie na prośbę – dziecko wskazuje przedmioty, obrazki w książeczkach na prośbę dorosłego np. „pokaż gdzie jest piesek „. Obserwuj uważnie czy dziecko spojrzy na dany przedmiot/obrazek i czy wskaże go palcem – na początku może wskazać całą dłonią, później wyodrębni palec. Na początku dziecko tylko patrzy w miejsce, które wskazuje. Dopiero później przenosi uwagę z przedmiotu na OSOBĘ i dopiero wtedy jest to INTENCJONALNA KOMUNIKACJA. Niektóre dzieci mogą nie przenosić wzroku na osobę, mogą wskazywać i pozostawać skupionym na przedmiocie, to nie jest typowe. Zwróć na to uwagę!
ĆWICZ Z DZIECKIEM UMIEJĘTNOŚĆ WSKAZYWANIA PALCEM! Na początku dziecko tylko PATRZY w danym kierunku. Dopiero później wskazuje. Możesz np.:
- wyciąć małe dziurki w tekturze i pokazywać w nich ciekawe przedmioty zachęcając dziecko do włożenia paluszka do dziurki, łap palec dziecka z drugiej strony
- pokazywać obrazki w kółku lub w okienku z prośba o dotknięcie paluszkiem
- nakleić coś na paznokieć, pomalować, zrobić na palcu pieczątkę
- założyć rękawiczkę z wyciętą dziurką na palec wskazujący etc,
2. Wskazywanie żądające – dziecko wskazuje jeśli czegoś chce.
UWAGA!! Zwróć uwagę, czy dziecko wskazuje palcem czy sięga ręką . Tylko WSKAZYWANIE PALCEM jest intencjonalnym komunikatem „daj”. SIĘGANIE I ŚCIĄGANIE przedmiotów w półek nie ma intencji komunikacji! Często dziecko, jeżeli nie może samodzielnie sięgnąć rezygnuje lub złości się. Ważne jest, żeby w takiej sytuacji pokazało palcem na przedmiot z intencją komunikacyjną „daj mi”.
3. Wskazywanie z przenoszeniem uwagi – nawiązywanie trójkąta uwagi – do tego niezbędny jest ruch sakadowy oka ( patrz artykuł „ Co ma oko do gadania”). Obserwuj czy dziecko przenosi uwagę z przedmiotu na osobę. Dziecko jeżeli wskaże obrazek/ przedmiot powinno przenieść wzrok na dorosłego, aby nawiązać wspólne pole uwagi i upewnić się czy dorosły widzi. Kiedy zauważy w oddali psa lub samolot powinno wskazać go palcem i spojrzeć na opiekuna, któremu chce to pokazać. W ten sposób zwraca uwagę opiekuna na dany przedmiot/ sytuację. I to jest intencja komunikacyjna.
Do 15 miesiąca życia dziecko opanowuje wskazywanie palcem z intencją. Brak takiej umiejętności powinien być skonsultowany ze specjalistą.
Zgłoś się do specjalisty jeżeli twoje dziecko do 15 miesiąca życia :
- nie wkłada swoich rączek do buzi w pierwszych miesiącach życia
- nie chwyta i nie wkłada zabawek i innych przedmiotów do buzi w pierwszych miesiącach życia
- nie sięga po przedmioty, które są w jego pobliżu
- nie przenosi zabawek z jednej ręki do drugiej– umiejętność ta pojawia się w 9 miesiącu jest związana z przekraczaniem linii środka ciała i ruchem sakadowym oka i ma wpływ na późniejszą komunikację i przenoszenie uwagi na dorosłego
- nie wskazuje palcem na przedmioty
- nie poszukuje rzeczy, które zostały schowane – nie posiada świadomości stałości przedmiotu
- nie wykonuje gestów, takich jak kręcenie lub potrząsanie głową, papa etc
- nie buduje wspólnego pola uwagi z dorosłymi lub robi to bardzo krótkotrwale
- traci umiejętności, które wcześniej wykazywało
Podsumowując – patrz na rękę dziecka. Obserwuj jak posługuje się ręką – czy dotyka przedmiotów, czy sięga po przedmioty, czy wskazuje. ĆWICZ Z DZIECKIEM UMIEJĘTNOŚĆ WSKAZYWANIA PALCEM.
Zajrzyj również do artykułu „ Co ma oko do gadania. Czyli rola oka w rozwoju mowy”
Bibligrafia:
Kaczmarek L. , „Nasze dziecko uczy się mowy”, Wydawnictwo Lubelskie, 1988
Dosman C., Andrews D., Goulden K., 2012, Wiek występowania kamieni milowych we wczesnej ocenierozwoju dziecka, [w:] Medycyna Praktyczna. Pediatria, tłum. D. Stencel, 2014/01, Kraków,
Rogers S., Dawson G., Vismara L., 2015, Metoda wczesnego startu dla dziecka z autyzmem (ESDM),
Kraków.
Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym w Gdańsku; Beata Blok, Zofia Brzeska, Małgorzata Marszałek; AUTYZM APTECZKA PIERWSZEJ POMOCY; Gdańsk 2013
