Na moich profilach Facebook i Instagram pojawiła się ostatnio seria materiałów w których pokazuję niezwykłe umiejętności czytania i przyswajania wiedzy jakie posiadają niektóre, do niedawna niewerbalne, osoby w spektrum autyzmu.
Znajdziesz je tutaj:
Postanowiłam również napisać kilka słów i wyjaśnić na czym tak naprawdę polega ta umiejętność i czy jest ona powszechna.
Coraz więcej badań i relacji samorzeczników poświadcza, że niektóre osoby w spektrum autyzmu mogą wykazywać umiejętności bardzo szybkiego czytania. Nie jest to zjawisko uniwersalne dla wszystkich osób w spektrum jednak niektóre z nich wykazują niezwykłe zdolności do szybkiego przetwarzania i zapamiętywania informacji tekstowych.
Istnieje kilka teorii, które tłumaczą neurobiologiczne uwarunkowania tego zjawiska. Jedną z nich jest hipoteza o osłabionej koherencji centralnej u osób w spektrum autyzmu. Koherencja centralna (spójność) to umiejętność składania wielu informacji docierających do mózgu w całość – uogólnianie, dostrzeganie szerszego kontekstu. Osoby w spektrum autyzmu mają skłonność do skupiania się na szczegółach i przetwarzania informacji na poziomie detali nie całości. Mogą one wykorzystywać tę umiejętność między innymi w przypadku czytania, gdzie skanują tekst w sposób bardziej skupiony na detalach, co umożliwia im szybsze przetwarzanie i zapamiętywanie zawartości. Zamiast skupiać się na całości zdania lub akapitu, koncentrują się na pojedynczych słowach lub nawet literach. Ich umysł może szybko przechodzić od jednego elementu do drugiego, wyłapując ważne informacje.
Dzięki nietypowej koherencji centralnej, osoby te mogą również odkrywać w tekście wzorce, reguły lub powtarzające się elementy. Zamiast czytać każde słowo w pełni, potrafią wyłapać kluczowe informacje i wyróżnić istotne szczegóły, co przyspiesza proces czytania.
Warto jednak zauważyć, że to zjawisko może mieć zarówno korzystne, jak i niekorzystne aspekty. Chociaż umożliwia szybsze przetwarzanie i rozpoznawanie szczegółów, może również utrudniać zrozumienie kontekstu ogólnego i większej struktury tekstu.
Inna teoria związana jest z przetwarzaniem informacji wizualnych. Osoby w spektrum autyzmu często mają silne zdolności percepcyjne, a ich mózgi mogą przetwarzać informacje wizualne w sposób bardziej skuteczny i szybszy. Przy czytaniu, mogą szybko skanować tekst i rejestrować całą treść jednocześnie, co pozwala im na natychmiastowe przyswojenie informacji.
Dodatkowo, niektórzy wykazują zdolności do myślenia wizualnego, co oznacza, że potrafią przedstawiać i zapamiętywać informacje w postaci obrazów. Ta zdolność może pomóc im w szybkim odczytywaniu tekstu, gdy tworzą obrazy związane z przeczytanymi słowami i używają ich do przechowywania i przypominania sobie treści.
Znaczącą rolę może tu odgrywać również zjawisko synestezji występujące u niektóry osób w spektrum autyzmu. Synestezja to zjawisko neurologiczne w którym jedno zmysłowe doświadczenie wywołuje automatyczne i nietypowe pobudzenie innego zmysłu. Na przykład osoba synestetyczna może widzieć kolory w reakcji na dźwięki lub przypisywać konkretne kolory i kształty literom czy cyfrom. Może to być pomocne również w przypadku czytania i przetwarzania tekstu. Na przykład, jeśli dla danej osoby litera „A” jest związana z kolorowym wrażeniem czerwieni, podczas czytania tekstu, zobaczy te kolory na tle liter i słów. Ta dodatkowa informacja wizualna może pomóc w szybszym rozpoznawaniu i przetwarzaniu tekstu. Ponadto, synestezja może pomóc w zapamiętywaniu informacji. Jeśli osoba synestetyczna automatycznie wiąże kolory, kształty lub inne wizualne elementy z danymi słowami, może tworzyć mocniejsze skojarzenia i asocjacje, co ułatwia zapamiętywanie. To z kolei przyczyni się do szybszego czytania, ponieważ może przechodzić przez tekst, przypominając sobie te wizualne skojarzenia.
Oczywiście warto podkreślić, że synestezja nie jest powszechnie występującym zjawiskiem i nie każda osoba w spektrum autyzmu posiada tę zdolność. Ponadto, nie wszystkie formy synestezji będą wsparciem dla procesu czytania. To, jak dokładnie synestezja wpływa na czytanie, może być zależne od indywidualnych doświadczeń i preferencji danej osoby.
A jak to może wyglądać w praktyce? Wyobraź sobie, że tekst przedstawiony jest jako strona zapisana słowami i zdjęciami. Kiedy osoba w spektrum autyzmu czyta, jej umysł działa jak szybki skaner, który wędruje po stronie, zatrzymując się na różnych słowach i obrazach. Dzięki indywidualnym zdolnościom percepcyjnym i wyostrzonym zmysłom może zauważać detale, których inni nie dostrzegają. To jakby miały „supermoce” w odbieraniu informacji wizualnych z tekstu. Może łatwo skoncentrować się na pojedynczych słowach, a jednocześnie widzieć całą strukturę zdania lub akapitu. Dodatkowo może również wykorzystywać swoje zdolności percepcyjne i myślenie wizualne do tworzenia połączeń i skojarzeń. Na przykład, jeśli widzi słowo „pies” będzie równocześnie widzieć obraz psa w swojej głowie. Te wizualne skojarzenia pomogą jej lepiej zapamiętywać i zrozumieć treść tekstu.
Tak opisuje to zjawisko Daniel Tammet w książce „ Urodziłem się pewnego błękitnego dnia”:
„ (…) widziałem w głowie każde słowo dzięki kształtowi stworzonemu przez litery. Na przykład angielskie słowo dog, czyli „pies”, składa się z trzech okręgów z kreską na górze w pierwszej literze i pętelką na dole w ostatniej. Właściwie to słowo wygląda całkiem jak pies, jeśli wyobrazimy sobie, że kreska do góry jest jego uchem, a pętelka ogonem. Podobnie podwójne „o” w angielskim słowie look. Czyli „patrzeć”, przypominało mi parę oczu. „
Wszystkie wymienione czynniki – skanowanie z dużą precyzją, wykorzystywanie zdolności percepcyjnych i myślenie wizualne mogą pomagać osobom w spektrum na błyskawiczne przyswojenie treści tekstu i zapamiętanie go na dłuższy czas. Warto jednak podkreślić, że każda osoba w spektrum autyzmu może mieć inne strategie czytania. Niektórzy mogą skupiać się na pojedynczych słowach, inni na ogólnym przekazie tekstu. To zależy od indywidualnych preferencji i stylu przetwarzania informacji danej osoby.
Wielokrotnie doświadczyłam w swojej pracy terapeutycznej takiego czytania, niezwykłe niewerbalne dzieci w spektrum autyzmu na moich oczach czytają całe książki, słowniki i poezje w całkowicie niezwykły sposób, „rzucając okiem” na tekst i podając prawidłową odpowiedź na szczegółowe pytania do treści.
Pamiętajcie zatem, aby w procesie terapeutycznym być bardzo uważnymi na możliwości i wyjątkowe potrzeby waszych podopiecznych i zawsze, ale to zawsze dostosowujecie materiał i cały proces terapeutyczny do potrzeb i umiejętności danej osoby.
Oto kilka przykładów osób w spektrum autyzmu, które potwierdzają umiejętność szybkiego czytania:
- Stephen Wiltshire – brytyjski artysta i architekt, znany z niezwykłej umiejętności rysowania skomplikowanych panoram miast po jednorazowym ich zobaczeniu. Stephen wykazuje również zdolności szybkiego czytania, co pomaga mu w przyswajaniu dużej ilości informacji o architekturze i historii miast.
- Temple Grandin – profesor i ekspert w dziedzinie hodowli zwierząt oraz autorka wielu książek o tematyce spektrum autyzmu. Wykazuje umiejętności szybkiego czytania i posiada wyjątkową zdolność do zapamiętywania i przetwarzania informacji szczegółowych.
- Daniel Tammet – brytyjski pisarz z niezwykłymi zdolnościami matematycznymi i językowymi. Posiada umiejętność szybkiego czytania i wykazuje niezwykłą pamięć, co pozwala mu na zapamiętywanie ogromnych ilości informacji.
Warto podkreślić, że wspomniane osoby są tylko kilkoma z wielu osób w spektrum autyzmu, każda osoba jest unikalna i może mieć swoje własne zdolności i talenty.
Na koniec jeszcze kilka publikacji, w których można przeczytać więcej na ten temat:
- „Mózg autystyczny. Podróż w głąb niezwykłych umysłów.”, Temple Grandin
- „Urodziłem się pewnego błękitnego dnia. Pamiętnik nadzwyczajnego umysłu z zespołem Aspergera”, Daniel Tammet
- „Thinking in Pictures: My Life with Autism”, Temple Grandin
