Pamiętajmy, że rozwój mowy jest procesem złożonym, w którym wiele czynników odgrywa ważną rolę. Zanim dziecko zacznie mówić, od pierwszych dni życia w jego komunikacji bierze udział zgrany duet:
- OKO
- RĘKA
Przyjrzymy się roli oka i kontaktu wzrokowego.
OKO w procesie komunikacji:
2 – 4 miesiąc życia:
- dziecko przygląda się uważnie przedmiotom trzymanym w rączkach
- obserwuje przedmiot, który przekłada z ręki do ręki
- wodzi wzrokiem za zabawką którą mu pokazujemy
- wodzi wzrokiem za przedmiotami poruszającymi się z jednego miejsca do drugiego np. kręcąca się karuzela
- zaczyna posługiwać się oczami i rękami jednocześnie np. widzi zabawkę i próbuje jej dotknąć
- patrzy na rodziców, obserwuje ich
- nawiązuje pierwszy kontakt wzrokowy z rodzicami i bliskimi
- zaczyna świadomie poszukiwać kontaktu wzrokowego
6 miesiąc życia:
- świadomie poszukuje kontaktu wzrokowego i nawiązuje wzrokowy kontakt z bliskimi, zwłaszcza z rodzicami,
- nawiązuje wspólne pole uwagi tzn. skupia wzrok na przedmiotach i czynnościach, które mu pokazujesz
- przenosi wzrok z jednego przedmiotu na drugi – ruch sakadowy oka – to jest przygotowanie do nawiązywania komunikacyjnego trójkąta uwagi w kolejnych miesiącach
- rozpoznaje znajome twarze i zaczyna odróżniać „swoich” od „obcych”
- reaguje na emocje wyrażane przez mimikę, którą zaczyna rozpoznawać i naśladować
- zaczyna patrzeć na siebie w lustrze, robi pierwsze minki, obserwuje je
Rewolucja 9 miesiąca:
- dziecko zaczyna świadomie dzielić spojrzenia czyli uwagę pomiędzy przedmioty i ludzi – początkowo skupione było na przedmiocie – stopniowo – w kolejnych miesiącach – powinno przenosić wzrok z przedmiotu na osobę
- nawiązuje komunikacyjny trójkąt uwagi tzn. przenosi wzrok z przedmiotu na osobę z intencją komunikacyjną „zobacz co mam”, „zobacz co robię”, „zobacz co tam jest”
- podąża wzrokiem tam, gdzie patrzy dorosły, szuka wzrokiem tego, na co patrzy rodzic,
- dziecko wyraźnie domaga się uwagi dorosłego – podnosi przedmioty, żeby je pokazać dorosłemu,
- dorosły staje się punktem odniesienia – żadna zabawka nie będzie w tym okresie atrakcyjniejsza niż dorosły – dziecko będzie dążyło do podzielenia się uwagą z dorosłym
- angażuje się w ciągi interakcji społecznych z użyciem przedmiotów – zabawa naprzemienna
- zaczyna naśladować to, co wcześniej zaobserwowało. Dzieci, które nie obserwują nie naśladują
- ma już świadomość „stałości przedmiotu”– rozumie że przedmiot, który znika z pola widzenia nie znika na zawsze i zaraz może się pojawić – poszukuje wzrokiem przedmiotu, który znika z pola widzenia, śledzi drogę spadającego przedmiotu
Do 12 miesiąc życia:
- dziecko nawiązuje i coraz dłużej utrzymuje wspólne pole uwagi
- z zainteresowaniem patrzy na rzeczy i zjawiska, które dorosły mu pokazuje
- samo intensywnie prezentuje dorosłym rzeczy i zjawiska, które go zainteresowały
- nawiązuje komunikacyjny trójkąt uwagi tzn. przenosi wzrok z przedmiotu na osobę z intencją komunikacyjną
- dorosły jest dla niego najważniejszym punktem odniesienia i najlepszą zabawką
- dzieli się uwagą, „popisuje się”, obserwuje reakcje dorosłych
- angażuje się w zabawy z dorosłymi przy użyciu przedmiotów
- wyraźnie dąży do komunikacji i dzielenia się uwagą
- coraz częściej naśladuje czynności i bawi się w naśladowanie
Skonsultuj się ze specjalistą jeżeli twoje dziecko w 12 miesiącu życia:
- nie podąża wzrokiem za przemieszczającymi się przedmiotami np. nie patrzy na przedmioty będące w ruchu, lub na przedmioty przekładane z ręki do ręki
- ma problem z patrzeniem w różnych kierunkach jednym okiem lub obojgiem oczu
- nie sięga po przedmioty, które są w jego pobliżu
- nie uśmiecha się do ludzi
- nie okazuje emocji opiekunom
- nie buduje wspólnego pola uwagi z dorosłymi lub robi to bardzo krótkotrwale
- nie buduje komunikacyjnego trójkąta uwagi przenosząc wzrok z przedmiotów na osoby
- nie bawi się z innymi wybiera zabawy samotne
- nie reaguje na własne imię
- nie rozpoznaje znajomych osób
- nie wodzi wzrokiem w kierunkach wskazywanych palcem
- nie wskazuje palcem na przedmioty
- nie poszukuje rzeczy, które zostały schowane – nie posiada świadomości stałości przedmiotu
- nie wypowiada pojedynczych dźwięków, sylab z intencją komunikacyjną
- nie wykonuje gestów, takich jak kręcenie lub potrząsanie głową, papa etc
- nie rozpoznaje wyrazu twarzy rodzica np. radość, smutek, złość
- samo nie używa mimiki
- traci umiejętności, które wcześniej wykazywało
Pamiętaj również, że rozwój mowy jest procesem złożonym, w którym wiele czynników odgrywa rolę. Każde dziecko rozwija się w swoim własnym tempie, dlatego istotne jest, aby zachęcać je do komunikacji w sposób, który jest dla niego odpowiedni.
Bibligrafia:
Kaczmarek L. , „Nasze dziecko uczy się mowy”, Wydawnictwo Lubelskie, 1988
Dosman C., Andrews D., Goulden K., 2012, Wiek występowania kamieni milowych we wczesnej ocenierozwoju dziecka, [w:] Medycyna Praktyczna. Pediatria, tłum. D. Stencel, 2014/01, Kraków,
Rogers S., Dawson G., Vismara L., 2015, Metoda wczesnego startu dla dziecka z autyzmem (ESDM),
Kraków.
Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym w Gdańsku; Beata Blok, Zofia Brzeska, Małgorzata Marszałek; AUTYZM APTECZKA PIERWSZEJ POMOCY; Gdańsk 2013
